«Казахская — QWERTY» клавиатура нұсқасы «Microsoft keyboard layout creator» программасымен «Windows 7» жүйесінде жасалды. Орнату үшін архивті ашып, ішіндегі «Setup.exe»-ні іске қосу керек. «Панель инструментов»-тағы «Языковая панель — КК (казахский)»-дің қасына кішкентай клавиатураның белгісі шығып тұрады. Сол кнопканы басып ішінен «Казахская — QWERTY» таңдау керек. Кириллица мен латыншаны ауыстырудың горячий клавишасы: Ctrl+Shift. Өшіру үшін қайтадан «Setap.exe»-ні іске қосу керек. Сол жерде ағылшынша өшіру деген кнопка бар. Соны басса өзі өшіреді.
Казахская — QWERTY (502,2 кб): Жүктеу

*Ескерту: бұл бекітілген нұсқа емес
**казахская — орысшамнан қате кетсе де қазақшамнан қате кетпесін

Латын әліпбиі – халықаралық тіл құралы болған ағылшын тілі сияқты, халықаралық әріп құралының рөлін атқаруда. Дамыған және дамушы мемлекеттер, даму стратегияларының түгелін ақпараттық технология арқылы жүзеге асыруды жоспарлап, сол үрдіспен даму үстінде. Технология мен адамды байланыстыратын негізгі сигнал – визуалды элементтер. Ол әлбетте алдымен: әріп, сөз, сөйлем. Осы орайда, латын қарпі туралы сөз қозғасақ. Жалпы, латын әліпбиінің бүгінде Unicode халықаралық стандарттау жүйесімен бекітілген 16 нұсқасы бар. Әр нұсқа тиісті өңірлер ерекшелігі бойынша қолданысқа енген. Түгелі базалық ASCII стандартының негізінде құрылып, қосымша толықтырулар арқылы дамып, жаңа атау, нұсқалары қосылып отырды. Ең бірінші latin1 стандартына, нақты ISO/IEC 8859-1 стандарты жатады. Қолдану аясы негізінен – АҚШ, Батыс Еуропа мемлекеттері аумағы. Ақпараттық технология күншығыс және күнбатыс елдерінде қарқынды жүріп жатқандықтан, стандарт, ережелерді осы мемлекеттер енгізіп, жаңартып отырады. Ол заңдылық. Әлбетте, қазақ тілінің латын қарпі, жоғарыда аталған стандарт негізінде жасалғанын, көпшілік ІТ, физмат, техника ғылымдарының мамандары бірауыздан қолдар еді деген тұжырым бар.
Себептеріне тоқталатын болсақ: бірінші, құрылғы интерфейсінің локалды әріптермен бейнеленуі. Дүниежүзілік географиялық картаны алып қарасаңыз, кириллицаны пайдаланатын елдер саны саусақпен санарлық қана, сонымен қатар ескерілген мемлекеттердің ақпараттық технология саласы даму қарқыны төмен. Сол себепті, олар тек «тұтынушы» елдер қатарына жатады. Реформаға салынатын қазақ тілінің әліпбиі, латыншаға аударылатыны қуантарлық қадам. Техниканың дамуы бастау алған АҚШ, Батыс Еуропа мемлекеттерінің әліпби стандартын негізге алса, нұр үстіне нұр болар еді. Оның пайдалы тұстарының бірқатарына назар аударсақ:
1. Ірі компьютерлік бағдарлама өндіруші компаниялар қолмен жазылған жазуларды танып, оны компьютерлік қаріпке аударатын; дауыстық сигналды түрлендіретін, адам санасынан шығатын толқындарды түрлендіріп, компьютерлік ақпаратқа айналдыруға қабілеті жететін «ақылды» бағдарламаларға қазақ тілін интеграциялауға пайдасы тиер еді.
2. Аударма, транслитератор саласына пайдасы тиер еді ақпараттық техникалық параметр бойынша;
3. Арнайы консолдық команда қабылдайтын арнайы салалық бағдарлама, операциялық жүелермен локалды тілдің өзара сәйкес жұмыс жасай алуына; әскери, қауіпсіздік, өндірістік күрделі аппараттарға кодировкалық кедергісіз локализация жасауға;
4. Қазақ тіліне қажет қаріптер саны өте аз. Осы тұрғыдан, саны да көп сапасы да жоғары, құрылғы мен заман талабына сәйкес қазақша фонттарға автоматты түрде кол жеткізе аламыз.
5. Базалық (ASCII) стандартынан неғұрлым алыстаған сайын, ақпараттың жадтан алатын орын салмағы кодталу тобына байланысты соғұрлым ауырлай түседі. Халықаралық алпауыт техника, құрылғылар, бағдарламалар, сайттар және т.б. ІТ саласындағы қызмет түрлері ондай тілдік кодировкадан бас тарту ықтималдығы бар, нәтижесінде әріптердің көрінбей қалу проблемасы туындап, қосымша оны шешудің жолдары талап етіледі. Әрқашан тілдік проблемаға таңба болып қалыптасады.
Латын тілін қабылдаған Түркия, Әзірбайжан, Өзбекстан елдерінің латын әліпбиінің технологиямен интеграциялаудағы проблемалары, қазақ тілінде туындамауы үшін, ISO/IEC 8859-1 АҚШ, Батыс Еуропа аумағына арналған стандарт қарастырылуы ұсынылады.

«Казахская — Latin» клавиатура нұсқасы «Microsoft keyboard layout creator» программасымен «Windows 7» жүйесінде жасалды. Орнату үшін архивті ашып, ішіндегі «Setup.exe»-ні іске қосу керек. «Панель инструментов»-тағы «Языковая панель — КК (казахский)»-дің қасына кішкентай клавиатураның белгісі шығып тұрады. Сол кнопканы басып ішінен «Казахская -Latin» таңдау керек. Кириллица мен латыншаны ауыстырудың горячий клавишасы: Ctrl+Shift. Өшіру үшін қайтадан «Setap.exe»-ні іске қосу керек. Сол жерде ағылшынша өшіру деген кнопка бар. Соны басса өзі өшіреді.
Казахская — Latin (502,2 кб): Жүктеу

*Ескерту: бұл бекітілген нұсқа емес
**казахская — орысшамнан қате кетсе де қазақшамнан қате кетпесін

Өткенде автоматтандыруға ыңғайлы латын әліппесінің өзім жасаған нұсқасын көрсеткен едім. Жазылған пікірлерден кейін өзгертулер енгіздім.



Ұ әріпін W-мен белгілеу шынымен дұрыс емес. Кейін шетелдік сөздерді де Ұашингтон, Ұильям деп оқымаймыз ғой. Сондықтан Ұ-ның өз таңбасы болғаны дұрыс. Біз өз дыбыстарымыз үшін екі нүктелі және ирек таңбалы әріптерді таңдағанымыздай бұл жолы да Ұ үшін ирек таңбалы түрін таңдадым.

І мен И бөлек болғаны дұрыс. И сол күйі I болып қалады да "і" әріпі үшін екі нүктелісін таңдадым.

С әріпі Ц-ның орнында да, шетелдік сөздер ішіндегі әріптерде де жүре береді. Х әріпі де дәл солай.

Айтпақшы неге автоматтандыруға ыңғайлы деп аталады?
Техникалық тұрғыдан мәтіндерді бірге бір конвертация жасау үшін.  Қазір латынның түрлі нұсқалары ұсынылып жүр, бірақ олардың барлығы автоматтандыруға ыңғайлы емес.

Мақаланың басы мына жерде.

Түбі латын әліппесіне көшуіміз анық болса қазірден дайындалуымыз қажет. Түрлі нұсқалар ұсынылуда. Мен Kerek News сайтында тұрған өз нұсқамды таныстырсам деймін.

Барлығы 34 әріп. Алдымен ешқандай талас тудырмайтын әріптерді қарайық.

Кирилл мен латындағы бірдей әріптер:
А, Е, І, О, К, М, Т.

Баламасы анық, ешқандай талас тудырмайтын әріптер:
B, D, F, G, H, J, L, N, P, R, S, U, V, Y, Z.

www.kereknews.kz

KerekNews — тек қана латын әліппесімен берілетін жаңалықтар сайты.

Мақсат латын әліппесіне қызықты жаңалықтар арқылы көз үйрету, латын әліппесін кеңінен насихаттау.

Әзірше ақпараттық қолдау ғана болғанымен алдағы уақытта сайтымызда басқа да көмекші құралдармен бөлісетін боламыз.

Бізбен бірге болыңыз!